Artykuły / Zrozumieć czym jest Jeździectwo Naturalne
Część I z 3-częściowej serii na temat Naturalnego Jeździectwa autorstwa Julie Goodnight
Co to jest Jeździectwo Naturalne?
Naturalne jeździectwo (NH) po prostu oznacza, że znamy i rozumiemy końskie zachowania instynktowne i stadne, oraz że wykorzystujemy tę wiedzę do uzyskania chętnego partnerstwa i komunikacji z koniem, i to w sposób, który jest dla niego zrozumiały.
Chociaż nazwa ' jeździectwo naturalne’ jest terminem nowym, to jednak pojęcie było znane od setek, jeśli nie tysięcy lat. Bracia Bill i Tom Dorrance z Kalifornii, zapoczątkowali aktualny trend w kierunku NH poprzez swój wpływ na kolejne generacje trenerów NH, z których wielu stało się sławnymi i odniosło komercyjny sukces dzięki temu, czego nauczyli się od tych dwóch mistrzów. Jest także wielu mniej znanych trenerów praktykujących jeździectwo naturalne, którzy nie są sławami, ale są świetnymi trenerami.
Tym, co łączy wszystkie “marki” naturalnego jeździectwa jest zrozumienie naturalnych zachowań koni w celu umożliwienia im przyjemnej, chętnej i współpracującej koegzystencji z ludźmi. NH zaczyna się od podstawowego zrozumienia co motywuje konie i w jaki sposób konie się porozumiewają. To pomaga także w uzyskaniu prawidłowych narzędzi, ale o tym później.
Koński Język
Konie to zwierzęta bardzo komunikatywne, porozumiewające się głównie za pomocą języka niesłyszalnego. Konie używają języka znaków, wykorzystując do tego każdą część swego ciała: podniesienie głowy, ustawienie ucha, gesty nozdrzy i warg, ruchy nosa, przednie kopyta, tylne kopyta, pozycja ogona, oraz kilka zróżnicowanych słyszalnych przywołań. To zawiły język i bardzo charakterystyczny: gdy już nauczysz się “czytać” konie, zrozumiesz ich emocje, motywacje i zachowania.
Nie wszystkie z końskich gestów komunikacyjnych mogą być tu wytłumaczone, ale ważne jest, aby rozumieć oznaki rozluźnienia, podporządkowania i zrozumienia. Znaki rozluźnienia są często synonimami znaków podporządkowania, ponieważ gdy koń zaakceptuje cię jako swojego przywódcę, to wie, że jesteś zobligowany aby za niego uważać i chronić go, a zatem on sam może się zrelaksować.
Znaki rozluźnienia i uległości, których wypatrujemy u konia to opuszczenie głowy (każde obniżenie głowy jest ważne, ale ostatecznym znakiem jest opuszczenie głowy aż do ziemi), głębokie westchnienie lub wydech i zrelaksowane na boki uszy. Jednym z pierwszych znaków, że koń zaczyna postrzegać cię jako jego przywódcę jest „przyklejenie” do ciebie ucha, które jest bliżej ciebie.
Innym ważnym do zrozumienia znakiem jest oblizywanie i przeżuwanie. Konie przeżuwają tylko gdy są zrelaksowane, zatem to zawsze dobry znak jeśli ruszają szczęką. Wypatruj uważnie u twojego konia lizania i przeżuwania, gdy z nim pracujesz. Te znaki pojawiają się kiedy koń przetwarza informacje i oznaczają, że koń rozumie i akceptuje to co się dzieje. Jeśli wydajesz polecenie, chwalisz lub korygujesz konia a on zaczyna lizać/żuć, to oznacza to, że zrozumiał i zaakceptował twoją władzę.
Dynamika Stada
Innym ważnym pojęciem w jeździectwie naturalnym jest zrozumienie dynamiki stada i tego co motywuje konie. Konie to zwierzęta stadne i ich przetrwanie jest uzależnione od bezpieczeństwa stada. Żaden koń nie chce być sam i zawsze będzie go przyciągać bezpieczeństwo i wygoda w stadzie. Wykorzystanie technik naturalnego jeździectwa spowoduje, że konia będą przyciągać jego bezpieczeństwo i wygoda przy nas, i że będzie nas akceptować jako przywódcę swojego stada.
W ramach ustawienia stada istnieje zawsze bardzo jasna struktura i brak wpasowania się konia w tę strukturę mógłby oznaczać dla niego wygnanie z bezpieczeństwa stada i pewną śmierć. Struktura stada końskiego jest znana jako “hierarchia liniowa”, co oznacza, że każda jednostka w stadzie jest albo dominująca (nadrzędna) albo podporządkowana (podrzędna) w stosunku do każdej innej jednostki w stadzie.
W jeździectwie naturalnym musimy uznać siebie samych za część stada. Konie znają tylko końskie zachowania. Nie możemy oczekiwać, że zrozumieją ludzkie zachowania; my sami także nie zawsze je rozumiemy! Zatem jeśli mój koń i ja stanowimy stado 2 jednostek, mam dwie możliwości: albo będę jednostką dominującą albo podporządkowaną, na pewno nie możemy być względem siebie równi. Mając wybór, wolę być przywódcą tego stada. Nie chcę, żeby to przerażony kilkaset-kilogramowy królik mną dowodził.
Jak zatem konie ustalają dominację w stadzie? Liczą się tu tylko dwa czynniki: zasoby i przestrzeń. Zasobami stada jest cokolwiek, co ma dla stada wartość, jak np. pożywienie, woda, schronienie i towarzystwo. Dominujący koń zawsze jako pierwszy ma dostęp do zasobów; zatem jednym z najłatwiejszych sposobów ustalenia jak wygląda „porządek dziobania” w stadzie jest wrzucić trochę pożywienia i poczekać na rekiny.
Drugi czynnik ustalający dominację dotyczy przestrzeni. Kwestie przestrzenne są stale wykorzystywane w ramach ustawienia stada i nawet najbardziej początkujący jeździec miał okazję zaobserwować jak konie przepychają się wzajemnie na wybiegu. Koń dominujący kontroluje przestrzeń konia podporządkowanego. Koń podporządkowany nigdy nawet nie pomyśli o naruszeniu przestrzeni swojego przełożonego; gdyby tylko spróbował, najpewniej straciłby trochę sierści a być może także trochę skóry.
Nie mogę nie skorzystać tu z okazji, aby skomentować karmienie koni smakołykami z ręki i jak niszczący efekt to ma na twój związek z koniem. Kiedy karmisz konia smakołykami podawanymi z ręki, może on szybko dojść do wniosku, że zabiera ci jedzenie (przecież nie wie, że nie jadasz końskich ciasteczek). Jeśli żebrze o smakołyki, to narusza twoją przestrzeń. Obydwa czynniki, zasoby i przestrzeń, zostały zatem ustalone; twój koń kontroluje ciebie. Ze względu na brak przywództwa z twojej strony, to koń przejmuje przewodzenie, co często prowadzi do rozpieszczonych a nawet agresywnych zachowań ze strony konia, który w ten sposób staje się nieprzyjemnym i niebezpiecznym stworzeniem.
W jeździectwie naturalnym dążymy do bycia uprzejmym i dobrotliwym przywódcą dla naszego konia. To wymaga ustalenia parametrów i podstawowych zasad, jak również zapewnienia koniowi uczciwego i konsekwentnego przywództwa. Wszelkie rozpieszczanie konia doprowadzi jedynie do tego, że koń nie będzie cię szanować i będzie szukać przywództwa wszędzie indziej.
Narzędzia Naturalnego Jeździectwa
Jedną z głównych zasad Naturalnego Jeździectwa jest wyproszenie konia ze swojej przestrzeni i nauczenie się kontrolowania jego przestrzeni, aż koń zaakceptuje cię jako swojego szanowanego przywódcę, będzie radośnie podążać wszędzie za tobą i będzie wykonywać każde twoje polecenie. Ten rodzaj relacji jest często znany jako koń “zakotwiczony”, “joined-up” czy też '”w twojej tylnej kieszeni”. Dla mnie nie istnieje inny rodzaju związku jaki należy mieć z koniem, jak ten oparty na zaufaniu i przywództwie.
Praca z ziemi jest wykonywana w celu kontrolowania przestrzeni konia, wypracowania linii porozumienia pomiędzy koniem a tobą, oraz wytworzenia pełnego szacunku i chęci nastawienia ze strony konia. Jest wiele pożytecznych narzędzi do uzyskania tych celów i przedstawię tu kilka najczęściej używanych w Naturalnym Jeździectwie.
Round pen to okrągły wybieg o średnicy ok. 17 m, wysoko ogrodzony i z dobrym podłożem. Round pen to jedno z pierwszych narzędzi używanych do ustalenia relacji przywódca/podążający za przywódcą i zachęcenia konia do przyłączenia się do ciebie. Zasadniczo praca polega na prowadzeniu konia w koło, kontrolując jego kierunek i prędkość, aż zacznie rozumieć, że ty panujesz nad jego przestrzenią. Okrągły wybieg po prostu wyrównuje pole zabawy pomiędzy tobą a koniem, tak żeby koń nie mógł pozostawić cię samego w tumanach kurzu. Tak na prawdę to wybieg nie musi być okrągły, ale praca z koniem na kwadratowym wybiegu wymaga trochę więcej umiejętności.
Praca z koniem w round penie jest jedną w wielu „końskich” aktywności, która wygląda na łatwiejszą niż jest w rzeczywistości. Jest wiele skomplikowanych kroków, które należy przejść w tym procesie, ale jeśli są one wykonane poprawnie, praca zaowocuje zrelaksowaną, chętną, skupioną i poszukującą u ciebie przewodnictwa postawą ze strony konia. Będzie stać spokojnie przy twoim boku czekając na polecenia i “wskoczy do akcji” na najmniejszy gest twojej ręki.
Ze względów bezpieczeństwa, pracując w round penie musisz zawsze posiadać przy sobie jakieś narzędzie, które pozwoli utrzymać cię na bezpieczny dystans od konia. Kiedy odsyłasz konia, należy oczekiwać, że zechce wykonać defensywne kopnięcie, tak jak to się dzieje na wybiegu kiedy wprowadzamy nowego konia do stada. Musisz zatem użyć jakiegoś narzędzia, dzięki któremu pozostaniesz poza zasięgiem końskich kopyt. Jednym z najczęściej używanych narzędzi w round penie jest lasso/lina; jest ono bardzo przydatne do machania i potrząsania nim na konia i jeśli trzeba może być także rzucone w jego kierunku.
Wiele osób woli używać jakiegoś kijka lub “flagi” czyli kijka z przytwierdzoną na jego końcu plastikową torebką lub kawałkiem folii. Flaga jest początkowo używana jako bodziec negatywny tj. potrząsa się nią, aby koń opuścił naszą przestrzeń, a później jest wykorzystywana do odczulenia konia na jej dotyk na całym ciele. Na rynku istnieje kilka dostępnych wersji kijka stworzonych przez guru Naturalnego Jeździectwa, ale możesz też kupić zwykły kijek do sortowania bydła za o wiele mniejszą kwotę. Kijek powinien być sztywny, tak abyś mógł nim konia szturchnąć, by go wyprosić ze swojej przestrzeni jeśli zajdzie taka potrzeba.
Narzędziem, które nie sprawdza się dobrze w round penie jest długi bat, ponieważ jest zbyt długi i nieporęczny. Twój kijek czy też lina powinny być niejako przedłużeniem twojej ręki i powinny być używane do komunikatywnych gestów: pokusą przy wykorzystaniu bata jest aby użyć go jako bata raczej niż jako przedłużenie twojej ręki do przekazania gestu.
Innym bardzo użytecznym narzędziem w Naturalnym Jeździectwie jest sznurkowy kantar (tzw. halter) i lina treningowa. Dopóki samemu się nie użyje sznurkowego kantara, ciężko jest zrozumieć jak pożyteczny jest on do kontroli konia i przekazywania mu subtelnych sygnałów. Kantar sznurkowy jest o wiele lepszym narzędziem niż płaski kantar z nylonu i łańcuszek wokół pyska konia. Łańcuch powoduje ból i wywołuje u konia strach ze względu na szczypiący i stały nacisk. Kantar sznurkowy daje ci lepszą kontrolę nad koniem a ponieważ możesz lepiej manipulować naciskiem, koń w takim kantarze nie jest przerażony, napięty i oporny.
I ponownie, jest wiele popularnych stylów czy marek sznurkowych kantarów, więc dobrze jest patrzeć co się kupuje. Z pewnością nie ma potrzeby płacić dużych kwot tylko dlatego, że jest na nim umieszczone czyjeś nazwisko. Sama preferuję kantary sznurkowe, które są trochę sztywne i o szerszej średnicy, dzięki czemu zachowują swój kształt i są wystarczająco szerokie aby nie wywierać zbyt dużego nacisku na delikatny pysk konia. Marka, którą najbardziej lubię jest dostępna na mojej stronie internetowej i jest rzadką kombinacją wysokiej jakości za bardzo przystępną cenę.
Wraz z kantarem będziesz potrzebować liny treningowej o długości ok. 12-15' zakończonej jakimś mocowaniem. Jest ona pożyteczna zarówno do prowadzenia konia, jak i do pracy w round penie. Różni trenerzy preferują różne długości i konfiguracje, ja osobiście lubię 12’ linę (15’ dla na prawdę dużych koni) zakończoną węzłem lub zaplecioną pętlą. Niektórzy trenerzy wolą mieć ciężką sprzączkę na końcu, ale uważam, że sprzączka jest niepotrzebnie przykra dla wrażliwego policzka konia kiedy potrząsasz liną by uzyskać uwagę konia. Jest wiele różnych jakościowo lin wykorzystywanych na liny treningowe: prawdziwy koniarz będzie szukać wysokiej jakości liny jachtowej, ze względu na jej wyważenie i przekazywane odczucia.
Uzbrojony w sznurkowy kantar i 12' lub dłuższą linę treningową, możesz poprosić konia o wykonanie wielu ćwiczeń. Poprze kontrolowanie jego przestrzeni i pokazanie mu jego granic, koń nauczy się i zaakceptuje wiele ważnych naziemnych manier i nauczy się podążać za twoim każdym działaniem i ruchem. Nauczysz się kontrolować całe ciało konia: jego kopyta, jego nos, jego ramiona i jego zad. W trzecim artykule z tej serii, wytłumaczę ćwiczenia, które uczą konia spokojnego stania, prowadzenia po twoich obydwu bokach z prędkością jaką wyznaczysz, cofania, zwrotu na zadzie, zwrotu na przodzie, chodów bocznych i pracy w kółku. Kiedy już koń zacznie chętnie wykonywać polecenia, będziesz w stanie uzyskać wszystkie te zadania pracując z koniem na wolności, używając tylko i wyłącznie sygnałów przekazywanych mu rękoma.
Brzmi nieźle, co ? Kto nie chciałby mieć chętnie reagującego konia, pełnego szacunku i zrelaksowanego? Kto nie chciałby mieć konia z dobrymi manierami, posłusznego i postrzegającego ciebie jako jego nieustraszonego przywódcę? Kiedy już zrozumiesz, że taki rodzaj związku z twoim koniem jest możliwy, to wtedy pozostanie tylko kwestia wyszkolenia się w technikach.
Polecana Literatura
Jest wiele wspaniałych książek edukujących na temat zasad i technik naturalnego jeździectwa.
Mark Rashid jest autorem kilku z moich ulubionych pozycji, zawsze zawierających anegdotyczne spojrzenie na zasady NH. Książki Rashida są łatwe w czytaniu i bardzo poruszające; wśród jego tytułów znajdziecie „A Good Horse is Never a Bad Color” (Dobry koń nie jest nigdy złej maści), „Horses Never Lie” (Konie nigdy nie kłamią.
”True Horsemanship Through Feel” (Prawdziwe jeździectwo poprzez odczuwanie), autorstwa Bill’a Dorrance’a i Leslie Desmond, to prawdziwy prezent dla końskiego świata i inspiracja dla każdego kto poszukuje lepszego zrozumienia koni. To dość ciężka książka, zarówno w sensie dosłownym, jak i w przenośni: doczytanie jej do końca może zająć wiele lat, gdyż każdy jej paragraf zawiera życiowe mądrości i wymaga przemyśleń w czasie.
Jedną z moich ulubionych książek o końskich zachowaniach jest “Equine Behaviour: Principles and Practice” (Końskie zachowania: zasady i praktyka) autorstwa Daniel Mills i Kathryn Nankervis. Chociaż była ona napisana jako skrypt weterynaryjny, jest dość przyjemna w czytaniu i pełna naukowych informacji na temat ewolucji konia i jego zachowań.
Na liście “koniecznie przeczytaj” jest także “The Art of Horsemanship” (Sztuka jeździecka) Xenophona, napisana pierwotnie tysiące lat temu. Jej przetłumaczona wersja została sporządzona przez Morris H. Morgana i opublikowana przez J.A. Allen & Co. Ltd. To nie jest książka o naturalnym jeździectwie, ale jest to znacząca praca na temat szkolenia koni wykorzystywanych w bitwach, która pokazuje, że klasyczne jeździectwo, w swoich korzeniach, w wielkim stopniu nawiązuje do tego, co aktualnie znamy jako jeździectwo naturalne.
Naturalne Jeździectwo to nie tylko narzędzia i techniki, ale przede wszystkim filozofia i podejście. Pierwszym krokiem do zostania odnoszącym sukcesy trenerem Naturalnego Jeździectwa jest podjęcie decyzji, że chcesz czegoś lepszego zarówno dla siebie, jak i dla twojego konia. Następnym krokiem jest poznanie i zrozumienie końskiego języka i jego naturalnych zachowań. Dopiero na końcu możemy zastosować specyficzne techniki, które koń zrozumie i na które odpowie w sposób naturalny.
Julie Goodnight
Tłumaczenie: Aldona Kozłowska dla Akademii Jeździeckiej JNBT
Odnośniki
powrót
